Southgate zastąpił swojego poprzednika Roya Hodgsona bezpośrednio po mistrzostwach Europy w 2016 roku, w których Anglia przegrała 1:2 z Islandią w fazie 1/8 finału. Od tego czasu konserwatywny styl gry reprezentacji narodowej był krytykowany, zwłaszcza przez jej własnych kibiców.
Ogromna jakość zawodników w obecnej kadrze turniejowej sprawia, że marzymy o lepszym stylu gry, ale Southgate jak dotąd niezachwianie trzymał się swojej mantry - efektywność ponad rozrywką.
Jego sukces dowodzi, że ma rację
Pomimo rzadko inspirujących występów, Anglia po raz drugi z rzędu dotarła do finału mistrzostw Europy. Southgate doprowadził Trzy Lwy do większej liczby finałów dużych turniejów w czterech występach niż wszyscy poprzedni trenerzy Anglii w 23 próbach na mistrzostwach świata i mistrzostwach Europy łącznie (raz, tytuł mistrza świata w 1966 roku).
Co więcej, tylko jeden trener Anglii w erze powojennej ma lepszą średnią punktową niż Southgate (2,05 w co najmniej 50 meczach). Sir Alf Ramsey zdobywał 2,07 punktu na spotkanie w latach 1963-1974.
Dobry koń skacze tylko tak wysoko, jak musi. Przynajmniej pod wodzą Southgate'a Anglicy prawie nigdy nie popełniają błędów i utrzymują niezmiennie wysoki poziom taktyczny i fizyczny. Dzięki temu przepisowi na sukces, Anglia pozostała niepokonana we wszystkich 13 meczach mistrzostw Europy pod wodzą obecnego trenera narodowego, z wyłączeniem rzutów karnych (8 zwycięstw, 5 remisów) - rekord trenerski na Euro.
Zmiana faworyta
W niedzielę Hiszpania i Anglia spotkają się po raz trzeci na mistrzostwach Europy.
Anglia wygrała 2:1 w fazie grupowej w 1980 roku i 4:2 w rzutach karnych w ćwierćfinale w 1996 roku po remisie 0:0. Z ostatnich 14 meczów z Trzema Lwami Hiszpanie przegrali jednak tylko cztery (7 zwycięstw, 3 remisy), po tym jak wcześniej ponieśli siedem porażek z rzędu.
Hiszpania wygrała także trzy ostatnie finały najważniejszych turniejów: Mistrzostw Europy w 2008 i 2012 roku oraz Mistrzostw Świata w 2010 roku. Nigdy wcześniej europejska drużyna nie wygrała czterech finałów z rzędu na mistrzostwach świata i mistrzostwach Europy. Z czwartym tytułem mistrza Europy (po 1964, 2008 i 2012 roku), Anglia stałaby się jedynym rekordzistą kontynentalnego turnieju.
Przed nim Anglia była postrzegana przez kibiców jako wyraźny pretendent do tytułu, w przeciwieństwie do Hiszpanii. Wiatr zmienił się jednak w trakcie.
Przed turniejem, Opta Supercomputer dawał Anglii najwyższe prawdopodobieństwo zostania mistrzem Europy spośród wszystkich krajów, na poziomie 19,9%, podczas gdy Hiszpania plasowała się na 9,6% (4. miejsce w rankingu za Anglią, Francją z 19,1% i Niemcami z 12,4%). Przed finałem, Opta Supercomputer daje Hiszpanii tylko niewielką przewagę (60%, Anglia 40%).
Szansa na historyczny rekord
Wyniki w tym turnieju miały duży wpływ na obliczenia. Hiszpania jest pierwszą drużyną w historii, która świętowała sześć zwycięstw (po 90 lub 120 minutach) z rzędu na mistrzostwach Europy, a także może stać się pierwszym europejskim narodem, który wygra wszystkie siedem z siedmiu meczów na dużym turnieju (mistrzostwa świata/mistrzostwa Europy) bez wygrywania rzutów karnych.
Chociaż Francja, na przykład, również wygrała wszystkie swoje mecze na mistrzostwach Europy w 1984 roku, ówczesny format turnieju oznaczał, że wygrała tylko pięć meczów.
Ofensywna elastyczność i bezpośredniość
Hiszpania była przekonująca nie tylko pod względem wyników, ale także w sposobie zdobywania bramek.
Nastąpiło wyraźne odejście od tiki-taki, która pomogła La Roja odnieść tak duży sukces w przeszłości. Podczas gdy Hiszpania przez długi czas była znana z dominującej gry krótkimi podaniami w polu karnym przeciwnika, piłkarze pod wodzą Luisa de la Fuente są znacznie bardziej elastyczni i bezpośredni.
W bieżącym turnieju Hiszpania nadal znajduje się wysoko w tabeli ze średnim posiadaniem piłki na poziomie 57% - ale "tylko" na czwartym miejscu za Anglią (58%), Niemcami (63%) i Portugalią (66%). Jeśli porównamy dane dotyczące posiadania piłki z poprzednimi reprezentacjami Hiszpanii, zmiana staje się jeszcze wyraźniejsza.
Na Mistrzostwach Świata w 2022 roku Hiszpania ustanowiła rekord 77% posiadania piłki dla drużyny podczas finału dużego turnieju, odkąd gromadzone są szczegółowe dane (mistrzostwa świata od 1966 roku, mistrzostwa Europy od 1980 roku). W tym okresie Hiszpania osiągnęła wyższy średni procent posiadania piłki na 10 mistrzostwach świata i mistrzostwach Europy niż na EURO 2024.
Chociaż Hiszpania nadal kładą nacisk na ofensywę, wdrażają ją bardziej indywidualnie i celowo niż w erze tiki-taki. W ostatnich mistrzostwach Europy w 2012 roku dwóch zawodników, Andres Iniesta i David Silva, było ustawionych na atakujących flankach. Duet ten często szukał środka w ataku i był idealny do krótkich podań.
Teraz, wraz z Nico Williamsem i Lamine Yamalem, na skrzydłach grają dwaj napastnicy o zupełnie innym usposobieniu. Utrzymują szerszą pozycję i częściej szukają ofensywnych sytuacji 1 na 1, aby móc dośrodkować lub oddać strzał.
Wśród zawodników z największą liczbą dryblingów na tych mistrzostwach Europy, Williams (2.) i Yamal (5.) to dwaj Hiszpanie w pierwszej piątce. Choć żaden z nich nie ma skuteczności na poziomie absolutnie elitarnych skrzydłowych, to z pewnością nadrabiają nieustanną aktywnością.
Atakujące trio uzupełnia Dani Olmo, który ma największy bezpośredni wkład w bramki spośród wszystkich graczy na tych mistrzostwach Europy, wyprzedzając Yamala i Williamsa. Olmo ma również najlepszy wskaźnik skuteczności w pojedynkach 1-vs-1 (70%) spośród wszystkich graczy na tym Euro, którzy dryblowali co najmniej tak często jak on (20 razy).
Większość ataków Hiszpanii odbywała się lewą flanką. Ostatnio w meczu z Francją, Nico Williams i Marc Cucurella byli tak aktywni, że 58,7% ataków La Roja pochodziło z ich strony.
Miało to pozytywny efekt uboczny, gdyż francuska obrona często musiała przesuwać się na prawą stronę, co oznaczało więcej miejsca dla Yamala na prawej flance Hiszpanii.
Yamal podąża śladami Pelego
Yamal stał się najmłodszym strzelcem (16 lat, 362 dni) na mistrzostwach świata i Europy dzięki swojemu niezwykłemu wyrównującemu trafieniu w półfinale. Wykorzystał dostępną przestrzeń, by ściąć do środka i wykończyć akcję lewą nogą.
Swoim nowym rekordem Hiszpan zastąpił legendarnego Brazylijczyka Pele, który miał 17 lat i 239 dni na Mistrzostwach Świata w 1958 roku w meczu z Walią i pobije kolejny rekord, jeśli zagra w finale.
Yamal obchodzi swoje 17 urodziny w przeddzień finału, co uczyniłoby go najmłodszym zawodnikiem w historii, który zagrał w finale mistrzostw świata lub mistrzostw Europy w wieku 17 lat i jednego dnia (wcześniej Pele, mając 17 lat i 249 dni, zagrał w finale Mistrzostw Świata w 1958 roku).
Chociaż Cody Gakpo (1,9) z Holandii zebrał do tej pory najwięcej oczekiwanych asyst w turnieju, zaraz za nim plasują się Nico Williams i Yamal (po 1,8). Młody skrzydłowy Barcelony był również bezpośrednio zaangażowany w 13 strzałów po dryblingu (6 strzałów, 7 asyst), czyli o co najmniej trzy więcej niż jakikolwiek inny zawodnik na tym turnieju.
Jego trzy asysty są obecnie najlepszym wynikiem w turnieju wraz z Xavim Simonsem. Gdyby strzelił jeszcze jednego gola, Yamal byłby pierwszym Hiszpanem z czterema asystami na mistrzostwach Europy.
Hiszpanie, wspierani przez swoje odważne talenty w ataku, zdobyli do tej pory 13 bramek na EURO 2024 - tylko Francja w 1984 roku (14) zdobyła więcej goli na mistrzostwach Europy.
Obrona Anglii jest ich atutem
Mimo że Trzej Lwy prezentują zupełnie inny styl gry niż Hiszpanie i nie w każdym meczu fazy pucharowej prezentowali całkowicie przekonujący styl, to po dobrym występie w półfinale zasłużenie znaleźli się w finale tych mistrzostw Europy.
Późno też zapewnili sobie awans. Gol Ollie Watkinsa po 89:59 minucie był najpóźniejszym zwycięskim trafieniem w półfinale mistrzostw Świata lub Europy w regulaminowym czasie gry.
Jednak podstawy obecnego sukcesu Anglii można znaleźć na drugim końcu boiska, gdzie Gareth Southgate stworzył solidną obronę, mimo że kluczowi byli defensorzy, tacy jak Harry Maguire i Ben Chilwell, musieli opuścić turniej z powodu kontuzji. Luke Shaw był na tyle sprawny, że został wybrany tuż przed rozpoczęciem turnieju.
Anglia straciła do tej pory zaledwie 0,88 oczekiwanego gola na mecz na EURO 2024, co jest czwartym najlepszym wynikiem spośród wszystkich drużyn na tych mistrzostwach Europy, za Francją z 0,87, Serbią z 0,86 i Belgią z 0,85. Średnio każdy strzał przeciwnika był wart zaledwie 0,09 xG, co jest oznaką niewielu obiecujących okazji strzeleckich, na które pozwoliła Anglia.
Anglia straciła również zaledwie 13 bramek w swoich ostatnich 20 meczach i tylko raz w spotkaniu towarzyskim z Belgią zakończonym wynikiem 2:2 w marcu straciła więcej niż jedną bramkę. Teraz angielska obrona złożona z Kyle'a Walkera, Johna Stonesa i Marca Guehi stanie przed kolejnym trudnym wyzwaniem po półfinałowym starciu z Holandią.
Pod presją
Hiszpania, która wywarła największą presję na swoich przeciwnikach w tercji ataku na Mistrzostwach Europy 2024 (890 razy), będzie naturalnie próbowała konsekwentnie zakłócać grę Anglii w budowaniu akcji. Jednak rywale pokazali również, że potrafią sobie poradzić z taką presją.
Angielski defensywny pomocnik Declan Rice, kolejny filar defensywy, pokazał, że jest wyjątkowo odporny na pressing. Miał więcej akcji z piłką (300) i więcej udanych podań (236) pod wysokim pressingiem niż jakikolwiek inny zawodnik na EURO 2024.
Wreszcie, Anglia po raz kolejny będzie polegać na skuteczności swojego kapitana, Harry'ego Kane'a. Napastnik po raz kolejny udowodnił swoją już niewątpliwą umiejętność wykańczania akcji w swoim pierwszym sezonie Bundesligi z Bayernem Monachium (najlepszy strzelec z 36 bramkami w 32 występach) i nie wykazuje żadnych oznak odpuszczania na tych mistrzostwach Europy. Jego trzy bramki są najlepszym wynikiem w obecnym turnieju (wraz z pięcioma innymi zawodnikami).
Ostatnio, w półfinale przeciwko Holandii, Kane strzelił z rzutu karnego na 1:1. Był to jego szósty gol w fazie pucharowej mistrzostw Europy. To więcej niż jakikolwiek inny zawodnik w historii tych rozgrywek.
Był to również dziewiąty gol Kane'a w fazach pucharowych mistrzostw świata i mistrzostw Europy - najwięcej spośród wszystkich europejskich graczy.
Southgate ma kilka opcji
Kiedy Anglia go potrzebuje, Kane jest zawsze gotowy, a w nagłych wypadkach z ławki rezerwowych wchodzą najwyższej klasy zmiennicy, tacy jak Ollie Watkins, Cole Palmer czy specjalista od rzutów karnych Ivan Toney. Ostatnia trójka zdobyła łącznie 71 bramek (45 goli, 26 asyst) w ostatnim sezonie Premier League, więc Southgate zawsze ma opcje, jeśli jego regularna linia ataku będzie mieć problemy.
Prawdopodobnie jest to również powód, dla którego Anglia straciła jako pierwsza bramkę we wszystkich trzech meczach w fazie pucharowej EURO 2024, ale mimo to awansowała do następnej rundy. Anglia jest niepokonana w sześciu ostatnich meczach EURO, w których początkowo przegrywała (5 zwycięstw, 1 remis). Żadna drużyna nie wygrała więcej takich meczów w historii rozgrywek.
Ponieważ turnieje często kształtują styl gry trenerów klubowych, interesujące będzie zobaczyć, które podejście przeważy na tych mistrzostwach Europy - kontrolowana obrona Anglii czy zaciekły atak Hiszpanii.