Derby Week: Złota drużyna i cztery najbardziej utytułowane kluby, czyli Budapeszt pełen derbów
Potęga Budapesztu
Ferencváros zdobył 35 tytułów mistrzowskich (w tym ten z obecnego sezonu, który zapewnił sobie na cztery kolejki przed końcem), MTK Budapeszt 23, Újpest 20, a Honvéd 14. Ferencváros przejął rządy we wczesnych latach XX wieku, zdobywając pierwsze osiem tytułów w latach 1903-1913. MTK było w stanie przełamać jego dominację i po triumfach w 1904 i 1908 roku panowało od okresu około pierwszej wojny światowej do 1925 roku, kiedy to wygrało ligę po raz dziesiąty z rzędu i dwunasty w ogóle.
W ten sposób powstała pierwsza wielka rywalizacja pomiędzy Ferencvárosem i MTK, znana jako Derby Wieczności (węg. Örökrangadó). W 1930 roku inny zespół ze stolicy, Újpest FC, zdobył swój pierwszy tytuł. Obronił go w 1931 roku i zdominował ligę pięć razy w dekadzie poprzedzającej II wojnę światową. W tym samym okresie Ferencváros zdobył trzy tytuły, a MTK dwa. Po wojnie do piłkarskiej walki nie tylko o Budapeszt, ale i o całe Węgry włączył się kolejny konkurent, Honvéd.
Potężni Węgrzy wyznaczali trendy
Honvéd zaczął grać pod nazwą Honvéd w 1949 roku, do tego czasu nazywał się Kispést AC. Został przemianowany i zasadniczo zmieniony po przejęciu władzy w kraju przez partię komunistyczną i wzięciu go "pod swoje skrzydła" przez Ministerstwo Obrony (termin Honvéd oznacza obrońcę ojczyzny). Armia rekrutowała najlepszych piłkarzy w kraju i sukces przyszedł natychmiast. Honvéd zdobył tytuł mistrzowski w sezonie 1949/1950, a w pierwszej połowie lat 50. mógł z nim konkurować tylko MTK (wygrał ligę w 1951 i 1953 r.). Ten ostatni był również klubem promowanym przez reżim i pod zarządem Biura Ochrony Państwa, czyli tajnej policji.
W tamtym czasie największymi derbami miasta był pojedynek między wojskowym Honvédem a MTK, przemianowanym na Vörös Lobogó (Czerwona Flaga) i reprezentującym tajne służby. Oprócz dominacji na arenie krajowej, obie drużyny odnosiły sukcesy na arenie międzynarodowej. Ich najlepsi piłkarze stanowili podstawę węgierskiej reprezentacji narodowej, która podbiła wówczas piłkarski świat. Większość z nich stanowili gracze Honvédu, prowadzeni przez Ferenca Puskása. Pierwszym wielkim sukcesem drużyny narodowej było zdobycie złotych medali na igrzyskach olimpijskich w 1952 roku, gdzie Węgrzy wygrali cały turniej bez straty punktu i z łącznym bilansem 20:2.
W 1953 roku Złota Drużyna (po węgiersku Aranycsapat), jak zaczęto ją nazywać w kraju, osiągnęła kolejny wielki sukces, mimo że był to tylko mecz towarzyski. Ale nie byle jaki. Węgrzy zmierzyli się z Anglikami w ich sanktuarium na Wembley i byli pierwszą kontynentalną drużyną, która pokonała ich na ich ziemi (6:3). W rewanżu w Budapeszcie w 1954 roku Węgrzy wygrali z Anglikami 7:1, zadając im najcięższą porażkę w historii. Angielska prasa określała swoich pogromców mianem Mighty Magyars.
Węgrzy byli zdecydowanymi faworytami mistrzostw świata w 1954 roku, gdzie wygrali wszystkie mecze aż do finału i zdobyli 27 bramek w pięciu spotkaniach. W meczu o złoty medal niespodziewanie przegrali jednak 2:3 z Niemcami Zachodnimi, których wcześniej pokonali 8:3 w grupie. Drużyna trenera Gusztáva Sebesa grała w rewolucyjny sposób, opierając się na dynamicznej grze między liniami. Zawodnicy nie tylko sztywno odgrywali rolę na danej pozycji, ale zmieniali pozycje na boisku i obejmowali znacznie większy promień niż było to do tej pory w zwyczaju.
Potężni Węgrzy położyli podwaliny pod futbol totalny, który został później udoskonalony przez Holendrów i który do dziś jest naczelną zasadą nowoczesnego futbolu. Era sukcesów węgierskiej drużyny i Honvédu zakończyła się w 1956 roku. W listopadzie tego roku, gdy drużyna Honvéd przebywała w Hiszpanii na meczu z Athletic Bilbao w Pucharze Europy Mistrzów Krajowych, na Węgrzech wybuchło powstanie, które zostało brutalnie stłumione przez reżim komunistyczny z pomocą armii radzieckiej. Wielu graczy Honvédu, w tym gwiazda Puskás, wykorzystało sytuację i pozostało na emigracji w Hiszpanii. Pod koniec lat 60. nastąpiło odrodzenie drużyny Újpestu. Wynikało to głównie z faktu, że klub ten był również wspierany przez reżim - był zarządzany przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Nazwany na cześć węgierskiego średniowiecznego bohatera i wojownika György Dózsa, zdobył siedem tytułów z rzędu w latach 1969-1975.
Ludzie kontra reżim, miasto kontra kraj
W przeciwieństwie do pozostałych trzech dużych klubów ze stolicy, Ferencváros pozostał "klubem ludowym", niezwiązanym z żadną gałęzią państwowego aparatu komunistycznego. Wraz ze wzrostem sportowej potęgi Újpestu w latach 70-tych, derby między Ferencvárosem i Újpestem stały się nową główną rywalizacją w mieście. Oprócz konotacji politycznych i rywalizacji sportowej, dużą rolę w derbach Budapesztu odgrywa również geografia.
Podczas gdy Ferencváros jest tradycyjnie klubem miejskim z tej samej dzielnicy w samym centrum Budapesztu, Újpest był pierwotnie oddzielną gminą na peryferiach stolicy, której częścią administracyjną stał się dopiero w 1950 roku. Wszystkie pięć derbów Budapesztu w obecnej edycji najwyższej klasy rozgrywkowej wygrali piłkarze Ferencvárosu. Większość z nich bardzo wyraźnie. Wygrali z MTK 6:1, 5:1 i 2:1, podczas gdy Újpesti doznało porażek 0:3 i 0:5. Czy zdecydowani mistrzowie ligi z Ferencváros zakończą sezon kolejnym zwycięstwem w derbach Budapesztu? Mecz rozpocznie się w niedzielę, 19 maja o godzinie 20:15. Újpest czeka na zwycięstwo ze swoimi wielkimi rywalami od 25 meczów, od 2015 roku.
Następne derby tygodnia
Czwartek, 16 maja
USA - Major League Soccer
DC United - New York Red Bulls
Atlantic Cup
Lepszy z dwóch rywali w starciach kończących sezon wygrywa trofeum Atlantic Cup. Red Bulls są zdobywcami tego trofeum w poprzednim sezonie, wygrawszy ostatnie derby z DC United w pięknym stylu 5:3.
Norwegia - Eliteserien
Slaget om Nord-Norge (Bitwa o północ Norwegii)
Miasta Bodo i Tromsø znajdują się powyżej koła podbiegunowego. W pierwszej Bitwie o Północ Norwegii obecnego sezonu (rozgrywanej wiosną-jesienią) zmierzą się pierwsza (Bodo) i ostatnie w tabeli Tromsø, które pierwsze punkty zdobyło w szóstej kolejce.
Piątek, 17 maja
Finlandia - Veikkausliiga
Derby Pirkanmaan (Pirkanmaan derby)
Ilves z Tampere i Haka z siedzibą w Valkeakoski (35 km na południe) zmierzą się ze sobą w derbach regionu Pirkanmaa w południowej Finlandii. Obaj rywale znaleźli się w grupie spadkowej w sezonie 2023, ale obaj zdołali się uratować. Teraz odbędą się pierwsze derby sezonu 2024 (rozgrywane systemem wiosna-jesień).
Sobota, 18 maja
Chile - Primera División de Chile
Universidad de Chile - Universidad Católica
Clásico Universitario (rozgrywki uniwersyteckie)
Clásico Universitario to najstarsze derby pomiędzy dwoma klubami o korzeniach akademickich - po raz pierwszy drużyny z metropolii Santiago de Chile spotkały się w 1909 roku. Po Colo-Colo, innych miejskich rywalach, dwa kluby uniwersyteckie zajmują drugie (Universidad de Chile, 18) i trzecie (Católica, 16) miejsce pod względem liczby tytułów.
USA - Major League Soccer
New York City FC - New York Red Bulls
Derby rzeki Hudson (Hudson River Derby)
Po środowym starciu z rywalem Washington DC, New York Red Bulls zmierzą się w kolejnych derbach, tym razem z miejskim rywalem City FC. RB to jedna z drużyn, która grała w pierwszej edycji MLS w 1996 roku. Wówczas występowała jednak pod nazwą New York/New Jersey MetroStars, a od 2005 roku działa pod szyldem Red Bulls. W 2013 roku w mieście powstał nowy klub i od razu narodziła się rywalizacja. Red Bulls mają siedzibę w New Jersey, a City w Bronksie po drugiej stronie rzeki Hudson, rozgrywając mecze u siebie na Yankee Stadium, stadionie pierwotnie zaprojektowanym tylko do baseballu.
USA - Major League Soccer
Derby Teksasu
Derby Teksasu po trzech tygodniach (kiedy szczegółowo opisywaliśmy je w Derby Week) ponownie znalazły się w terminarzu. Dallas FC wygrało pierwszy mecz sezonu 2024 2:0 i jak na razie jest bliżej zdobycia trofeum El Capitan, o które walczą Houston Dynamo i FC Dallas w derbach Teksasu.
USA - Major League Soccer
Real Salt Lake - Colorado Rapids
Puchar Gór Skalistych
W derbowym tygodniu w MLS nie może zabraknąć Pucharu Gór Skalistych. Góry Skaliste górują między Salt Lake City w stanie Utah a Denver w Kolorado, a rywalizacja między dwoma klubami z tych miast nosi ich nazwę. Puchar Gór Skalistych, podobnie jak Puchar Atlantycki i Puchar El Capitan, jest fizycznym trofeum. Zdobywa go drużyna, która zgromadzi najwięcej punktów w derbach. Pierwsze z nich w tym roku wygrało Colorado 2:1.
Brazylia - Serie A
Clássico dos Milhoes (Clásico Milionów)
Derby wielkich klubów z Rio de Janeiro nazywane są Clásico Millions, gdzie miliony reprezentują ogromną bazę fanów. Zostały one zdobyte przez obie drużyny w latach 20. ubiegłego wieku, kiedy zdominowały one piłkę nożną w rejonie Rio, a rozgrywki krajowe nie były jeszcze prowadzone.
Niedziela, 19 maja
Szwecja - Allsvenskan
Stockholmsderbyt I (derby Sztokholmu 1)
Hammarby IF i AIK to dwa z trzech dużych klubów w aglomeracji sztokholmskiej (trzecim jest Djurgardens IF), a rywalizacja między nimi jest jedną z największych w Szwecji. Derbom często towarzyszą rywalizacje na efektowne oprawy, ale też potyczki kibiców, a chuligani Hammarby i AIK należą do najbardziej znanych (choć niesławnych) i największych frakcji chuligańskich w kraju.
Holandia - Eredivisie
Overijsselse derby (derby Overijssel)
Mecz pomiędzy Zwolle i Twente to starcie stolicy (Zwolle) z największym (Enschede) w prowincji Overijsselse. Tym razem derby odbędą się w ostatniej kolejce sezonu Eredivisie. Zwolle, jako debiutant, nie miało problemów w najwyższej klasie rozgrywkowej, natomiast Twente kończy efektowny sezon, jest w zasięgu świetnego trzeciego miejsca i udziału w europejskich pucharach.
Holandia - Eredivisie
Derby Rotterdamu II (derby Rotterdamu 2)
Rotterdam jest domem dla trzech klubów pierwszoligowych. Oprócz Feyenoordu, który w tym roku zajmie drugie miejsce, są to Sparta i Excelsior. Sparta zapewniła sobie miejsce w fazie play-off Ligi Europy, podczas gdy Excelsior wciąż walczy o utrzymanie. W ostatniej kolejce sezonu zasadniczego spróbują uniknąć barażu, zdobywając punkty w derbach z Feyernoordem. O wszystkich trzech klubach z Rotterdamu i ich meczach derbowych pisaliśmy wcześniej w Derby Week.
Belgia - Jupiler Pro League
De Topper (mecz na szczycie)
De Topper odbędzie się w lidze belgijskiej w dogrywce o tytuł i będzie to wielki mecz. Do rozegrania pozostały przecież dwie ostatnie kolejki, a Anderlecht i Club Brugge prowadzą w tabeli z taką samą liczbą punktów przed meczem.
Grecja - Super League
Panathinaikos - Olympiakos Pireus
Derby odwiecznych wrogów
W ostatniej kolejce grupy Super League zmierzą się dwa najbardziej utytułowane greckie kluby (Olympiakos ma na koncie 47 tytułów, Panathinaikos 20) i tym samym dwaj najwięksi rywale z Aten. W tym roku tytułu bronić może jednak trzeci z ateńskiej wielkiej trójki. AEK znajduje się na szczycie tabeli na dwie kolejki przed końcem. Byłby to 14. ligowy triumf w historii klubu.
Turcja - Süper Lig
Kıtalararası Derbi (derby międzykontynentalne)
Fenerbahce ma na koncie 28 tytułów, Galatasaray 24 i na trzy kolejki przed końcem ma sześć punktów przewagi nad rywalem. Mecz pomiędzy najbardziej utytułowanymi tureckimi klubami nazywany jest Derbami Interkontynentalnymi, ponieważ Galatasaray znajduje się na europejskim brzegu cieśniny Bosfor, a Fenerbahce w azjatyckiej części Stambułu. O tym i innych derbach Stambułu pisaliśmy już wcześniej w Derby Week.
Polska - 1. Liga (2. Liga)
Derby Trójmiasta
W północnej Polsce na wybrzeżu Morza Bałtyckiego miasta Gdańsk, Gdynia i Sopot tworzą Trójmiasto, a Gdańsk i Gdynia są domem dla dwóch dużych klubów. W sezonie 2023/2024 starcie Lechii i Arki jest meczem drugiej ligi, ale od przyszłego sezonu Derby Trójmiasta najprawdopodobniej będą oglądane w Ekstraklasie. Lechia ma już zapewniony awans, Arka jest tego bardzo bliska. Teraz lokalni rywale zmierzą się o to, kto wygra drugie najwyższe rozgrywki. Na dwie kolejki przed końcem Arka ma trzy punkty straty.